|
«جن» چنانکه از مفهوم لغوى این کلمه به دست مى آید موجودى است ناپیدا که مشخصات زیادى در قرآن براى او ذکر شده، از جمله اینکه:
1ـ موجودى است که از شعله آتش آفریده شده، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است، (وخلق الجان من مارج من نار) (الرحمن ـ 15)
2ـ داراى علم و ادراک و تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال است (آیات مختلف سوره جن).
3ـ داراى تکلیف و مسؤولیت است (آیات سوره جن و سوره الرحمن).
4ـ گروهى از آنها مؤمن صالح و گروهى کافرند (و انامنّا الصالحون و منّا دون ذلک) (جن 11).
5ـ آنها داراى حشر و نشر و معادند (و اما القاسطون فکانوا لجهنم حطبا) (جن 15).
6ـ آنها قدرت نفوذ در آسمانها و خبرگیرى و استراق سمع داشتند، و بعداً ممنوع شدند (و انا کنا نقعد منها مقاعد للسمع فمن یستمع الان یجدله شهاباً رصدا) (جن 9).
7ـ آنها با بعضى انسانها ارتباط برقرار مى کردند و با آگاهى محدودى که نسبت به بعضى از اسرار نهائى داشتند به اغواى انسانها مى پرداختند (وانه کان رجال من الانس یعوذون برجال من الجن فزادوهم رهقا) (جن 6).
8ـ در میان آنها افرادى یافت مى شوند که از قدرت زیادى برخوردارند، همانگونه که در میان انسانها نیز چنین است (قال عفریت من الجن انا آتیک به قبل ان تقوم من مقامک) «یکى از گردنکشان جن به سلیمان گفت من تخت ملکه سبا را پیش از آنکه از جاى برخیزى از سرزمین او به اینجا مى آورم»! (نمل 39).
9ـ آنها قدرت بر انجام بعضى کارهاى مورد نیاز انسان را دارند (و من الجن من یعمل بین یدیه باذن ربه... یعملون له ما یشاء من محاریب و تماثیل و جفان کالجواب): «گروهى از جن پیش روى سلیمان به اذن پروردگار کار مى کردند، و براى او معبدها، تمثالها، و ظروف بزرگ غذا تهیه مى کردند» (سبا 12 ـ 13).
10ـ خلقت آنها در روى زمین قبل از خلقت انسانها بوده است (والجان خلقناه من قبل) (حجر 27) و ویژگیهاى دیگر.
بعلاوه از آیات قرآن به خوبى استفاده مى شود که بر خلاف آنچه در افواه مردم عوام مشهور است و آنها را «از ما بهتران» مى دانند، انسان نوعى است برتر از آنها، به دلیل اینکه تمام پیامبران الهى از انسانها برگزیده شدند، و آنها به پیامبر اسلام که از نوع بشر بود ایمان آوردند، و از او تبعیت کردند، و اصولاً واجب شدن سجده در برابر آدم بر شیطان که بنا به تصریح قرآن آن روز از (بزرگان) طایفه جن بود (کهف ـ 50) دلیل بر فضیلت نوع انسان بر جنّ مى باشد.
تا اینجا سخن از مطالبى بود که از قرآن مجید درباره این موجود ناپیدا استفاده مى شود که خالى از هرگونه خرافه و مسائل غیر علمى است، ولى مى دانیم مردم عوام و ناآگاه خرافات زیادى درباره این موجود ساخته اند که با عقل و منطق جور نمى آید، و به همین جهت یک چهره خرافى و غیر منطقى به این موجود داده که وقتى کلمه جن گفته مى شود مشتى خرافات نیز با آن تداعى مى شود از جمله اینکه آنها را با اشکال غریب و عجیب و وحشتناک، و موجوداتى دم دار و سم دار!، موذى و پر آزار، کینه توز و بدرفتار که ممکن است از ریختن یک ظرف آب داغ در یک نقطه خالى، خانه هائى را به آتش کشند! و موهومات دیگرى از این قبیل.
در حالى که اگر موضوع وجود جن از این خرافات پیراسته شود، اصل مطلب کاملا قابل قبول است، چرا که هیچ دلیلى بر انحصار موجودات زنده به آنچه ما مى بینیم، نداریم، بلکه علماء و دانشمندان علوم طبیعى مى گویند: موجوداتى را که انسان با حواس خود مى تواند درک کند، در برابر موجوداتى که با حواس قابل درک نیستند ناچیز است.
تا این اواخر که موجودات زنده ذره بینى کشف نشده بود، کسى باور نمى کرد که در یک قطره آب، یا یک قطره خون، هزاران هزار موجود زنده باشد که انسان قدرت دید آنها را نداشته باشد.
و نیز دانشمندان مى گویند: چشم ما رنگهاى محدودى را مى بیند، و گوش ما امواج صوتى محدودى را مى شنود، رنگها و صداهائى که با چشم و گوش ما قابل درک نیست بسیار بیش از آن است که قابل درک است.
وقتى وضع جهان، چنین باشد چه جاى تعجب که انواع موجودات زنده اى در این عالم وجود داشته باشند که ما نتوانیم با حواس خود آنها را درک کنیم، و وقتى مخبر صادقى مانند پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) از آن خبر دهد چرا نپذیریم؟
به هر حال از یکسو قرآن کلام ناطق صادق، خبر از وجود جن با ویژگیهائى که در بالا ذکر شد داده است، و از سوى دیگر هیچ دلیل عقلى بر نفى آن وجود ندارد، بنابراین باید آن را پذیرفت، و از توجیهات غلط و ناروا باید بر حذر بود همانگونه که از خرافات عوام در این قسمت باید اجتناب کرد.
این نکته نیز قابل توجه است که جن گاهى بریک مفهوم وسیعتر اطلاق مى شود که انواع موجودات ناپیدا را شامل مى گردد، اعم از آنها که داراى عقل و در کند و آنها که عقل و درک ندارند، و حتى گروهى از حیواناتى که با چشم دیده مى شوند و معمولاً در لانه ها پنهانند، نیز در این معنى وسیع وارد است.
شاهد این سخن روایتى است که از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که فرمود: «خداوند جن را پنج صنف آفریده است: صنفى مانند باد در هوا (ناپیدا هستند) و صنفى به صورت مارها، و صنفى به صورت عقربها، و صنفى حشرات زمین اند، و صنفى از آنها مانند انسانند که بر آنها حساب و عقاب است»(1).
با توجه به این روایت و مفهوم گسترده آن، بسیارى از مشکلاتى که در روایات و داستانها در مورد جن گفته مى شود، حل خواهد شد.
مثلا در بعضى از روایات از امیرمؤمنان على(علیه السلام) مى خوانیم که فرمود: لاتشرب الماء من ثلمة الاناء و لا من عروته فان الشیطان یقعد على العروة والثلمة: «از قسمت شکسته ظرف و طرف دستگیره آن آب نخورید زیرا شیطان، روى دستگیره، و قسمت شکسته مى نشیند»(2).
با توجه به اینکه «شیطان» از «جن» است، و با توجه به اینکه جاى شکسته ظرف، و همچنین دسته آن محل اجتماع انواع میکربها است، بعید به نظر نمى رسد که «جن و شیطان» به «مفهوم عام» اینگونه موجودات را نیز شامل شود هر چند معنى خاصى دارد یعنى به موجودى گفته میشود که داراى فهم و شعور و مسئولیت و تکلیف است
نظرات شما عزیزان:
|
